Haseki Hürrem Sultan şüphesiz ki Osmanlı Devleti'nin en güçlü sultanlarındandı. Gerek devlet içindeki etkisi gerek saraydaki itibarı ve gücü ile bunu gösteren birisiydi. Ancak bir diğer özelliği hayırseverlikti. Çok hayırsever bir insan olup birçok kişiye hayrı dokunmuştur. Sadece Muhteşem Süleyman’ın eşi olarak değil, hayırseverliği ile anılıyor günümüzde bile. Vakıflar ve imar faaliyetleri ile ön plana çıkmıştır. İmparatorluğun birçok yerine camiler, darüşşifalar, külliyeler, imaretler, çeşmeler, mektepler yaptırarak hayırseverliği ile ön plana çıkmış birisidir [1]. Hürrem Sultan’ın en bilinen eseri Aksaray’da bulunan Haseki Hürrem Sultan Külliyesi’dir [2]. Bu külliyeyi Mimar Koca Sinan’a yaptırttı [3]. Külliye dönemin en büyük hayır kurumlarından birisiydi. İçinde cami, medrese, sıbyan mektebi, darüşşifa ve imaret bulunan külliye hem Müslümanlara hem de gayrimüslimlere hizmet vermekteydi [4]. Her gün binlerce kişi imaretten karnını doyuruyor, her gün onlarca kişi de darüşşifadan yararlanıyordu [5]. Böylece bu külliye sadece ibadet yeri değil, sosyal bir yer haline geldi. Sultanahmet Camii ve Ayasofya Camii arasında kalan Hürrem Sultan Hamamı hem halkın temizliğini sağlıyor hem de vakfa bir gelir kapısı oluşturuyordu [6]. İstanbul’un çeşitli semtlerine bu vakıf sayesinde çeşmeler inşa edilmiştir [7]. Kudüs’te Hürrem Sultan İmareti dönemin en büyük aşevlerinden birisiydi [8]. Kudüs halkı için bu imaret resmen bir yaşam kaynağı olmuştu yıllarca [9]. Ayrıca Hürrem Sultan’ın Kudüs’te bir han ve bir hamam yaptırdığı da bilinenlerin arasındadır [10]. Vakıflar aracılığı ile de çeşmeler inşa ettirmiştir. Hürrem Sultan, Haremeyn olarak bilinen Mekke ve Medine’de de çok fazla yardımda bulunmuştu. Kırılan su yollarını tamir ettirmiş [11], vakıflara para yardımı düzenli bir şekilde yapmış ve Peygamber’in şehrinde yoksulların olmaması için onlara yardım etmişti [12]. İmaretler ile yıllarca halkın bir umut ışığı olmuştu. İmparatorluğun Rumeli kesiminden tutun Anadolu kesimine kadar her yere hanlar, hamamlar ve imaretler açmıştı [13]. Hürrem Sultan, halkın yüzyıllarca yaşam merkezi olan yerleri açıp onlara ekmek kapısı oldu. Osmanlı İmparatorluğu’nun sultanları arasında en yardımseverlerindendir [14]. Yaptığı yardımlar ile hayata ve yaşama tutunan binlerce insana dokunabilmiş bu güzide insan, döneminde kıymeti bilinmese dahi dönemimizde kıymeti bilinmektedir.   Kaynakça [1] Peirce, Leslie P. Harem-i Hümayun: Osmanlı İmparatorluğu’nda Hükümranlık ve Kadınlar. (Çev. Ayşe Berktay). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996, s. 252-260. [2] Necipoğlu, Gülru. Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğu'nda Mimari Kültür. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013, s. 323-330. [3] Goodwin, Godfrey. Sinan: Ottoman Architecture and its Values Today. London: Saqi Books, 1993, s. 101-105. [4] Faroqhi, Suraiya. Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2002, s. 147-150. [5] Yerasimos, Stefanos. Osmanlı Kenti: Mekân, Toplum ve Günlük Yaşam. İstanbul: İletişim Yayınları, 1999, s. 212-218. [6] Kuban, Doğan. Osmanlı Mimarisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007, s. 567-570. [7] Öztuna, Yılmaz. Büyük Osmanlı Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1994, Cilt 3, s. 184-187. [8] Necipoğlu, Gülru. The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. London: Reaktion Books, 2005, s. 331-336. [9] Faroqhi, Suraiya. Subjects of the Sultan: Culture and Daily Life in the Ottoman Empire. London: I.B. Tauris, 2005, s. 189-193. [10] Ayverdi, Ekrem Hakkı. Osmanlı Mi‘mârîsi. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 1973, Cilt 3, s. 205-210. [11] Hathaway, Jane. The Chief Eunuch of the Ottoman Harem. Cambridge: Cambridge University Press, 2018, s. 95-98. [12] İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003, s. 143-145. [13] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1983, Cilt 3, s. 350-355. [14] Peirce, Leslie P. The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York: Oxford University Press, 1993, s. 185-190.